Zo groen als thee

Thee hoort bij Japan. Ik zal de laatste zijn die dat ontkent. "Matcha"- Japanse groene theepoeder - is door de populariteit van de Japanse keuken ook een internationale bestseller. Maar de theeceremonie - chado - is ondertussen wel een enigszins ouderwets en stereotype symbool van Japan. Het is natuurlijk niet zo dat elke Japanner een volleerd thee-meester is. Of dat er elk weekend bij elke familie een theeceremonie wordt gehouden. Integendeel, er zijn genoeg Japanners die hun hele leven geen enkele theeceremonie meemaken.

​Het ontstaan van de theeceremonie hoort bij de geschiedenis van Japan, is gelinkt aan het zenboeddhisme en de ceremonie zelf is een plechtige, aan rituelen gebonden gebeurtenis. Het wordt ook wel een kunstvorm genoemd en er zijn veel mensen die het leren van de handelingen van de theeceremonie als hobby hebben. Populair zijn de "nodate" - de vaak wat simpelere theeceremonies die in de buitenlucht worden gehouden. Er wordt tijdens een theeceremonie thee van pure matcha bereid en die is behoorlijk bitter van smaak. Daarom wordt er altijd een zoete lekkernij - wagashi - bij geserveerd, die je eet vóórdat je de thee drinkt. Het zoete van de wagashi neemt een beetje de bitterheid van de matcha weg.

Maar thee en het drinken van thee is voor de Japanner geen zen-oefening om in een hogere staat van bewustzijn te komen of iets dergelijks. Thee is gewoon thee, gezond en overal verkrijgbaar in vele soorten en maten. Ja, ook in gewone theezakjes!  "Ocha" is Japanse groene thee (gemaakt van sencha, groene thee bladeren), "kōcha" is "onze" zwarte thee. Je hebt ijsthee van groene thee of de dorstlessende mugicha - thee gemaakt van geroosterde gerst - in de zomer. Beiden totaal niet gezoet zoals bij ons. Thee met yuzu is voor mij altijd een winner en hojicha, geroosterde groene thee, is ook heel lekker. Per persoon consumeert een Japanner bijna 1 kilogram thee per jaar. Niet tijdens een ceremonie, maar gewoon uit een flesje uit een automaat (in de winter ook warm!) of konbini, in een café of restaurant of thuis op de bank met een kop heet water en een theezakje er in gekwakt. 

​Ik heb in 2013 een blog geschreven over een theeceremonie waar Martin en ik toevallig in belandden. 

"Ik denk dat we hier wel wat kunnen drinken, thee of zo" zei hij en hij wees op een klein gebouw in het park.
We, Martin en ik, waren die middag uitgenodigd door een kennis, Hideyoshi, een onderzoeker aan de Universiteit van Chiba. Een zachtaardige, bijna verlegen Japanse man van in de veertig die we in Nederland hadden ontmoet. We hadden hem en zijn vrouw, fervente Holland-fans, een middag meegenomen door de Schermer- en Beemsterpolder. Drie weken later stond onze Japanreis gepland en we spraken af elkaar ook in Japan te ontmoeten.

Na een bezoek aan zijn werkplek op de universiteit en een heerlijke, maar behoorlijk zware ramen lunch nam hij ons mee naar een prachtig parkje, genaamd Tojotei garden, direct gelegen aan het universiteitsterrein. Matsudo is een klein, redelijk doorsnee Japans plaatsje en de omgeving van de universiteit blinkt ook niet uit in schoonheid. En dan toch, na het beklimmen van een oude stenen trap, verborgen achter dichte bomen, bevind je je dan zomaar in zo'n mooi en goed onderhouden parkje, met een klein museum, een fantastisch traditioneel Japans huis en een adembenemende tuin. Het huis was de residentie van de broer van de laatste shogun Tokugawa Yoshinobu en nu open voor publiek. Op onze sokken liepen wij over de tatami van kamer naar kamer, allemaal met uitzicht op de tuin. We waren even terug in de tijd, als gasten van de invloedrijke Tokugawa familie.

Hideyoshi ging het gebouwtje binnen en ik hoorde hem vragen of we thee konden drinken. Een vrouwenstem sprak hem toe, hij kwam naar buiten en wenkte ons: "Kom maar naar binnen".

Het was een klein houten huis, ook met tatami, dus we moesten weer onze schoenen uit. Er schuifelden wel vier dames in kimono rond en blijkbaar waren wij de enige gasten. We werden in een kleine ruimte gedirigeerd en moesten gaan zitten op de tatami. Een van de dames begon een verhaal in het Japans over de geschiedenis van het park, de Tokugawa familie en het huis. In de hoek begon een andere dame thee te bereiden, op de traditionele Japanse manier. En nog een andere dame zette ons een zoet gerechtje voor... Ik realiseerde me dat we niet zomaar een kopje thee gingen drinken, we waren in een heuse Japanse theeceremonie beland.

Tijdens een theeceremonie wordt Japanse groene thee bereid. Groen poeder - matcha - waarop heet water wordt geschonken dat vervolgens wordt geklopt met een soort kwastje van bamboe tot een laagje groene soep. Geserveerd in een aardewerken kom. Alles met volledige aandacht en volgens strikte regels.

Als ik geweten had dat we deze thee zouden drinken dan had ik Martin wel van te voren gewaarschuwd. Matcha smaakt totaal anders dan alle thee die hij ooit gedronken had. Maar volledig in de ban van het onverwachte moment van de theeceremonie en dat we dit samen meemaakten, keek ik bijna ontroerd hoe hij de kom aan zijn mond zette en de thee in twee teugen  opdronk.

"What the fuck was dat?" vroeg hij toen we weer buiten stonden. "Ik nam een slok en ging bijna over mijn nek..dat was geen thee, het bleef plakken in mijn keel..". Pure matcha smaakt wat grondig en bitter en is dikker dan gewone thee. En als je denkt dat het groene thee is zoals wij die kennen dan is het inderdaad een vreemde ervaring.

We bedankten Hideyoshi voor deze bijzondere middag. De theeceremonie was voor ons beiden een prachtige verrassing. Hij glimlachte wat besmuikt. "Ik wist niet dat ze hier theeceremonies gaven, hoor, ik dacht eerlijk gezegd dat het een gewoon theehuisje was". En hij liet er op volgen: "Ik heb zo'n theeceremonie ook nog nooit meegemaakt. Het was voor mij ook de eerste keer..."